GARDA
Oyun Kökeni: Gärdä / Gärt, Kırgızistan kökenli bir oyundur.
Bu kelime Pamir bölgesinde “Aşık oyununun türü” anlamında kullanılmaktadır.
Gärdä oyununun birkaç kişi tarafından ortaya para konularak oynanan bir aşık oyunu olduğunu bilinmektedir.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Alçi: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Asık: Kazakistan
Asyk (Aşık) Sayışmaca: Kazakistan
Aşığ: Azerbaycan
Aşık: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Aşık: Kırgızistan
Aşık: Özbekistan
Aşık: Türkmenistan
Aşık: Türkiye (Erzurum) Versiyon 1
Aşık: Türkiye (Erzurum) Versiyon 2
Aşık: Türkiye (Gaziantep) Versiyon 1
Aşık: Türkiye (Gaziantep) Versiyon 2
Aşık: Türkiye (Gaziantep) Versiyon 3
Aşık Atuv (Aşık Atma): Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Aşık – Çember: Türkiye (Sivas)
Aşık Tiyirişüv/Aşık Değdirmece: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Aşuk: Türkiye
Aşşık: Türkiye (Niğde / Çukurkuyu)
Atıp Vurmaç: Türkiye (Gaziantep)
Ben Kişiyim: Türkiye (Gaziantep)
Bindirip Almaç: Türkiye (Gaziantep)
Cärtikäm: Kırgızistan
Çıkıp Oynav: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Çift Aşık: Türkiye (Gaziantep)
Çükö: Kırgızistan
Därtkäm: Kırgızistan
Dättikäm: Kazakistan
Dattikem-Dört Aşık (Därtkem/Tört Aşık): Kırgızistan
Dörtaşık: Azerbaycan
Dört Aşık: Türkiye (Gaziantep)
Dört Aşşık: Türkiye (Gaziantep)
Gülleli Aşık: Türkiye (Gaziantep)
Hamur Dökmece: Türkiye (Gaziantep)
Han-Biy: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Hillem Gel: Türkiye (Gaziantep)
Huna Teşik/Güren: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Koçhar (Koç): Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Kulak Çekmeç: Türkiye (Gaziantep)
Sadra: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Saka/Sakka: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Say Çakmak: Türkiye (Gaziantep)
Sokak Kurmaca: Türkiye (Gaziantep)
Tärtikäm: Kazakistan
Tohana: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Tört Aşık: Kırgızistan
Vurup Dödürmeç: Türkiye (Gaziantep)
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz ve geniş bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 2 kişi ile oynanır)
Amaç: Aşıkları ele geçirmek.
Terimler:
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Üç adet Aşık
Kurallar: Bu oyun erkekler (8 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
Oyunun Oynanışı
֍ Oyunda sadece üç aşık kemiği kullanılır.
֍ Bu üç aşık sırayla atılır.
֍ Eğer üçü de aynı şekilde oturursa (alçı ya da tohan, çik ya da bök) onu atan kişi kazanan taraf olur.
Gärdä veya Gärt kelimesinin Cergetal ilçesinde iskambil veya aşık oyununda “iyi ol, düzgün gel” anlamında kullanılan gärt kelimesiyle ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Buradaki gärt kelimesinin kökeniyle ilgili kesin bir bilgiye sahip değiliz. Ancak Farsçada şekil olarak buna benzer gerd “dönüş, dönme” kelimesi mevcuttur. Gärt kelimesinin bu kelimeyle kökensel bir bağının olma ihtimali vardır.
Gärdä oyununun tarihi ve içeriğiyle ilgili daha fazla bilgiye sahip değiliz. Ulaşabildiğimiz Kırgızca kaynaklarda bu oyunla ilgili ayrıntılı bilgilere rastlanmamıştır. Ayrıca bu oyunun diğer toplumlarda farklı isimlerle adlandırılma ihtimali de yüksektir. Örneğin; üç aşıkla oynanması dolayısıyla “Üç Aşık” şeklinde de adlandırılabilir. Tıpkı Kırgızlardaki dattikem oyununun Kırgızistan’ın bazı bölgelerinde “tört aşık” olarak adlandırıldığı gibi. Nitekim, Türkiye’nin Kars iline bağlı Kağızman ilçesinde “Üç aşığın havaya atılıp yere düştüğünde duruş şekline göre karşıdaki oyuncunun tuttuğu aşık, ceviz vb. şeyin alındığı ütmeli oyun” olan üç aşık adlı oyunun olduğu bilinmektedir.
