AÇ KAPIYI BEZİRGAN BAŞI
Oyun Kökeni: Aç Kapıyı Bezirganbaşı, oyun kökeni (Oyunun 15’inci ve 16’ıncı yüzyılda ortaya çıktığı ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Oyunun bir yöresi olmayıp her yörede oynanmaktadır) bilinmemektedir.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Aç Kapıyı Bezirganbaşı: Türkiye (Adıyaman)
Altın Kapı (Золотые ворота): Rusya
Altın Köprü: Almanya
Arılar Dönerler Dururlar (Περνά Περνά Η Μέλισσα): Yunanistan
Charlestoıvn Köprüsü: New England
Çürük Elma: Türkiye
Hankervan: Türkiye
Kapan Kale: Türkiye
Kapucubaşı: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Levis Köprü: Fransa
Londra Köprüsü: İngiltere
Pasimisi: İspanya
Yıkık Köprüler: İskoçya
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz ve geniş bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 8 kişi ile oynanır)
Amaç: Bezirganların kervancıları yakalaması.
Terimler:
Bezirganlar: Ebeler için kullanılır. Yani Bezirganbaşı kapı kuran ebelerdir.
Kervancılar: Oyuncular için kullanılır.
Bezirgan: Tüccar, tâcir: Bezirgânım yüküm gevher satarım (Pir Sultan Abdal).
Yahûdiler için kullanılan bir unvan: Bezirgân bizde umûmiyetle gayrimüslim tüccar, bilhassa Mûsevî tüccar hakkında kullanılmıştır.
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Herhangi bir malzeme kullanılmamaktadır.
Kurallar: Bu oyun kızlar ve erkekler (8 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
Aç Kapıyı Bezirganbaşı oyununun kazanımları;
– İtme ve çekme becerisini geliştirir.
– Liderlik becerisini geliştirir.
– Oyuncuların iş birliği yaptığı için işbirliği yapma becerisi gelişir.
– Oyuncular kurallara uyduğu için oyuncuların kurallara uyma becerisi gelişir.
– Oyuncuların iletişim becerileri gelişir.
– Oyuncuların sosyal becerileri gelişir.
Oyunun Oynanışı
1. Ebe Seçimi
֍ Oyuncular aralarından iki kişiyi (Oyunda 2 ebe bulunur) seçerler.
֍ Ebeler oyuncular arasından sayışmaca veya kura yöntemi ile seçilir.
2. İsim Belirlenir
֍ Ebeler oyun sonunda kullanmak üzere birer isim belirler.
֍ Meyve, sebze, ağaç, hayvan, marka gibi isimler seçebilirler.
֍ Her ebe kendisi için bir isim seçer.
֍ Bu isimler kapıya sıkışan oyuncuya sorulacak ve gruplar oluşturulacaktır.
Oyun Varyasyonu: Bazı yörelerde ebeler isim aramazlar. Bunun yerine “Altın bilezik” ve “Altın saat” kelimelerinden birini seçerler. Diğer oyuncular hangi kelimeyi hangi ebenin seçtiğini bilmezler.
3. Kapı Kurulur
֍ Oyuna başlamak için iki ebe karşılıklı ayakta dururlar.
֍ Daha sonra ellerini havada birleştirerek “kapı” kurarlar.
֍ Oyuncular bu kapının altından geçecektir.
4. Tekerleme Söylenir
֍ Oyunun tekerlemesi ebe ve oyuncular tarafından karşılıklı atışma şeklinde söylenir. Günümüzde oynanan “aç kapıyı bezirganbaşı” oyununda tekerlemenin beraber söylendiği görülmektedir.
Oyuncular Söyler: Aç kapıyı Bezirganbaşı Bezirganbaşı
Ebeler söyler: Kapı hakkı ne alırsın, ne verirsin,
Oyuncular Söyler: Arkamdaki yadigar olsun, yadigar olsun,
Ebeler söyler: “Bir sıçan” (Tekerleme okunurken hangi oyuncuya gelmişse o oyuncuya söylenir.
Sıra olarak ise sondan üçüncüye söylenir.)
Ebeler söyler: “İki sıçan” (Sondan ikinci kişiye söylenir)
Ebeler söyler: “Üçte kapana kapan” (Son oyuncuya söylenir)
֍ Bu tekerleme söylenirken oyuncular köprüden geçerler.
֍ Tekerleme hızına göre köprüden geçecek son 3 oyuncu kalınca sondan üçüncü sıradaki oyuncu “Bir sıçan” der.
֍ Daha sonra sondan ikinci oyuncu “İki sıçan” der.
֍ Son oyuncu ise “Üçte kapana kapan” der ve ebeler ellerinin indirerek bu oyuncuyu kapıya sıkıştırır.
5. Kapı Kapanır
֍ “Üçte kapana kapan” diyen son oyuncuyu ebeler ellerini indirerek kapıya sıkıştırır.
6. Soru Sorulur
֍ Kapıya sıkışan oyuncuya ebeler tuttukları isimlerden birini seçmeleri için sorarlar.
Örnek: Elma mı, armut mu?
֍ Oyuncu hangi ebenin tuttuğu kelimeyi seçerse o ebenin arkasına geçerek sıra olur. Yani gruplar oluşmaya başlar.
Not: Bu sırada diğer oyuncuların duymaması gerekir. Eğer duyarlar ise kendileri de sıkıştığı zaman taraflı seçim yapabilirler.
7. Son Kişi
֍ Oyunda bütün oyuncular kapıya sıkıştırılıp bir seçim yapılması istenir. Yani boşta hiç bir oyuncunun kalmaması gerekir.
֍ Bu durumda gruplar oluşur. Her oyuncu kendi grubuna geçer ve oyunun ikinci aşaması başlar.
8. Kim Kazanacak?
֍ Ebeler karşılıklı el ele tutuşurlar.
֍ Ortaya bir çizgi çizilir.
֍ Rakibini halat çekme yarışındaki gibi çizginin dışına çeken grup oyunu kazanacaktır.
֍ Kendi grubundaki oyuncular ise ebenin belinden tutarlar.
֍ Daha sonra diğer grubu çekerek çizgiyi geçirmeye çalışırlar.
9. Çürük Elma
֍ Karşı grubu yenen grup oyuncular aynı anda “Çürük elma, çürük elma!” diye bağırırlar.
֍ Eğer iki grup son aşamayı ip ile yapıyorsa ve ip koparsa iki grup oyuncuları “Çürük elma, çürük elma!” diye bağırırlar.
10. Oyuna Devam
֍ Oyun tamamlandıktan sonra tekrardan yeni 2 bezirgan yani ebe seçilerek oyuna baştan başlanır.
Oyunun videosu:
BİR ÇOCUK OYUNUNUN DİAKRONİK İNCELEMESİ: AÇ KAPIYI BEZİRGÂNBAŞI
