Olasılık hesabına oyunu kazanma oranınız üçte bir. Peki bunun dışında başka bir olasılık daha mümkün müdür?
Orijinal adı Jan Ken Pon olan bu oyunu sanıyorum ki bilmeyeniniz yoktur. Oyun için gerekli olan tek şey eliniz. Eliyle şekillerini hızlıca oluşturan oyuncular, aşağıdaki olaylar dahilinde oyunu kazanmış olurlar:
Taş: Makası kırar.
Kağıt: Taşı kaplar.
Makas: Kağıdı keser.
Eğer oyuncular aynı durumu seçerse oyun berabere biter.
Çin’de bir grup bilim insanı, bu oyunla ilgili ufuk açıcı bir araştırma yapmaya karar vermişler. 360 öğrenciyi 60 kişilik 6 gruba ayırarak yaklaşık 2 saat karşılıklı olarak bu oyunu oynatan araştırmacılar, sonuçları kayıt altına almışlar. Amaç ise oyundaki stratejiyi matematiksel bir tabana oturtmak. Araştırma, oyuncuların seçtikleri stratejilerin aslında tahmin edilebilir olduğunu gösterdi.
Oyunu kazanan oyuncu, kazandığı şekilde oyunu oynamaya devam ediyor. Bir kere işe yaradıysa bundan sonra da yaraması muhtemel. Kaybedenler ise başka bir harekete geçme eğiliminde oluyorlar. Örneğin; “Taş” diyerek kaybettiklerinde bu sefer “Kağıt” yapmaya meyilli oluyorlar. O zaman oyunu kazanmak için izlenmesi gereken yol şu şekilde olmalı:
Oyuncuları X ve Y olarak ele alalım. X oyuncu taş, Y oyuncu kağıt seçerse kaybeden X olur. İkinci turda X oyuncu, Y oyuncunun kağıt seçeceğini tahmin eder ve kazanmak için ‘makas’ yapması gerektiğini düşünür. X oyuncusu, Y oyuncusunun kaybettiği için bu sefer makas oynaması gerektiğini tahmin eder ve “Taş” oynar.
Vee bingo: Oyunu kazanmış olur.
Peki nasıl kazanırız?
Kazan-kal, kaybet-değiştir mantığından ilerleyelim. Rakip taş yaptı, siz makas yaptınız ve rakip kazandı. Bu durumda kazanan kalacak yani tekrar taş yapacak. Bu durumda siz kağıt yapmalısınız. Rakip kazandığınızı görünce sizin son hamlenizi yani kağıdı yapacak. Siz de makas yapar ve oyunu kazanırsınız. Rakip taş yerine makas veya kağıt da yapabilir. Aynı taktiği uygulayabilirsiniz.
Bu oyuna bir de kertenkele spock eklenmiş. Yani şöyle özetleyeyim; makas kağıdı keser, kağıt taşı kaplar, taş kertenkeleyi ezer, kertenkele spock’ı zehirler, spock makası ezer, makas kertenkelenin başını keser, kertenkele kağıdı yer, kağıt spock’ı etkisiz hale getirir, spock taşı buharlaştırır ve sonunda taş makası kırar. Evet çok karışık o yüzden biz bunları eklemeden oynayabiliriz.
Dünya Taş, Kağıt, Makas Şampiyonası organizatörü Graham Walker: “İnsanlar öngörülebilir olmaktan nefret ediyorlar ama tahmin edilebilirliğin en ayırt edici özelliği aynı hareketi arka arkaya 3 kez yapmaktır.“
Araştırmacılar, insanların Taş, Kağıt, Makas oynadıkları sürenin sadece 3’te 1’inde rastgele kararlar aldıklarını, geri kalan zamandaysa, bir önceki oyunda kazanma ve kaybetme durumlarına göre tercihlerini değiştirdiklerini ortaya koydular.
Taş, Kağıt, Makas Oyunu. (A) Her matriks girdisi, satırdaki aksiyonun başarısını gösteriyor. (B) 3 olası tercih arasındaki geçişken olmayan baskınlık ilişkisi (taş makası yener, kağıt taşı yener, makas kağıdı yener). (C) Popülasyon büyüklüğü 6 olan bir grubun sosyal durum düzlemi. Her dolu nokta, bir sosyal duruma işaret eder. Yıldız, düzlemin sentroididir. Oklar, ilk 3 turdaki sosyal durum geçişlerini gösterir.
Yani Taş, Kağıt, Makas oyununda, oyunu kazanan kişi bir önceki kazandığı davranışını daha sıklıkla tekrar ederken, kaybeden kişiler bir önceki tercih ettiği şekli yenecek olan şekli daha sıklıkla tercih ediyorlar. Örneğin; oyunu oynarken siz “Taş” yaptıysanız ve diğer oyuncu “Makas” yaptıysa, siz onu yendiğiniz için bir sonraki elde %66 ihtimalle yeniden taş yapmanız istatistiki olarak bekleniyor. Öte yandan “Makas” yapan ve dolayısıyla yenilen oyuncu, bir sonraki seferde büyük ihtimalle “Taş” yapmayı tercih edecek, çünkü bir önce yaptığı “Makas” tercihini yenen seçenek taş. Buna psikolojide “kazanırsan devam, kaybedersen değiştir” davranışı deniyor.
Dolayısıyla bir sonraki sefere Taş, Kağıt, Makas oynarken, bilimin gücünden bir miktar destek alarak kaleye geçme şansınızı düşürebilirsiniz: Tek bir oyunda kazanan ve kaybedeni belirlemek yerine, 3, 5 veya 10 Taş, Kağıt, Makas oyununda en çok puanı alanın kaleye geçeceğini söyleyin. Sonrasında ilk birkaç oyunda rakibinizin tercihlerinden yola çıkarak, yukarıda anlattıklarımız çerçevesinde, bir sonraki oyundaki tercihlerine göre seçim yapmaya çalışın.
