KIZ KUU
Oyun Kökeni: Kız Kuu, Kazak Türkleri kökenli bir oyundur.
Orta Asya coğrafyasında yaşayan Türk halklarının hemen hemen hepsinde oynanan Kız Kuu veya Kız Kovu oyunu Kazak Türklerinin de asırlar boyunca
oynadıkları en eski oyun-yarışlarından birisidir. “Kız Kuu’nun Türkçe’deki karşılığı “Kız Kovalamaca veya Kız Kovalama”dır.
Bu yarış geçmişte Kız Kaçar veya Kız Kualar olarak da adlandırılmıştır.
Bugüne kadar da pek fazla değişikliğe uğramadan gelen oyun – yarışlardan birisidir.
Eskiden bu yarış sadece damat ile nişanlısı arasında yapılırmış.
Yukarıdaki 500 Tengelik madeni Kazak parasının arka yüzünde Kız Kuu oyunun resminin olması bu yarışa verilen önemi açıkça gözler önüne sermektedir.
Ayrıca bu madeni para normalde kullanımda olmayıp sadece 2008’de bu oyun – yarışın 925 yılına özel basılmıştır.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Kelin Kovuu: Türkiye
Kız – Börü: Türkiye
Kız Kaçar: Türkiye
Kız Kovalama: Türkiye
Kız Kovalamaca: Türkiye
Kız Kovu: Kazak Türkleri
Kız Kovuu: Türkiye
Kız Kualar: Türkiye
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz, geniş ve toprak bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (2 kişi ile oynanır)
Amaç: Genelde 16 – 20 yaş arasında evliliğin yapıldığı bu toplumlarda oyunun amacının, evlenme çağına gelmiş gençlerin binicilik maharetlerini göstermeleri olarak bilinmektedir.
Terimler:
Dörtnala: Çok süratli koşmak, gitmek anlamına gelir.
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Oyun Sahası, bir Genç Kız, bir Genç Erkek ve her oyuncu için birer adet At ve genç kızın kullanacağı Kamçı (Kırbaç)
Oyun Sahası Ölçüleri: Boyu: 100 – 150 metre, Uzunluğu: 250 – 500 metrelik düz, geniş ve toprak bir alan.
Kurallar: Bu oyun kızlar ve erkekler (yetişkin) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– Kız kuu büyük – küçük, genç – yaşlı herkesin katıldığı ve dikkatle izlediği bir oyun yarış olduğu için yapıldığı yerde çok büyük olur.
– Spor alanlarında, yazlık açık alanlarda veya ovalarda oynanır. Bu yüzden de bu oyun günümüzde spor oyunları arasında sayılmaktadır.
– At üstünde oynanan ve bir binicilik mahareti şeklinde kendisini gösteren Kız Kuu oyunu milli bayram ve dini bayramlarda mutlaka oynanan bir oyun olmasının yanı sıra toylarda özelliklede Kazak Türklerinin Kuda Tüsürü dedikleri söz kesme veya nişan törenlerinde de zaman zaman oynanmaktadır.
– Aile büyükleri isterlerse söz kesme veya nişan merasimi sırasında kız ve damat adayına bu yarışı yaptırırlar.
– Bu oyun eskiden mutlaka oynatılırken günümüzde isteğe bağlı yapılmaktadır.
– Bu yarışın sebebi; hâlâ atlı göçebe bozkır kültürünü çok canlı bir şekilde yaşatmaya çalışan bir hayat tarzına sahip olan Kazak Türklerinin, en değerli varlıkları olarak gördükleri at üzerinde gençlerinin maharetlerini sergilemelerini görmek istemeleri yatmaktadır diye açıklanmaktadır.
– Gerek özel günlerde gerekse resmi ve dini günlerde oynanan bu oyunda daha çok bağımsızlık ve bağımsız olma duygusu yatmaktadır.
– Dini ve resmi günlerde yarışa toy esnasında kendisine ve atına güvenen, iyi bir binici olduğuna inanan kız – erkek herkes katılabilir.
– Nişan ve söz kesme töreninde yapılan yarışta ise gelin ile damat yarışırlar.
Kız Kuu oyunu kazanımları:
- Akıl Yürütme Becerileri
- Algılama Becerisi
- Bağlamsal Düşünme
- Başarıyı Tebrik
- Bir Hareketi Sürdürme (Psikomotor Beceriler)
- Büyük Kas Gelişimi (Fiziksel Beceriler)
- Çeviklik
- Dayanışma (Duyuşsal Beceriler)
- Denge (Psikomotor Beceriler)
- Diğer Oyuncuların Duygularını Anlama
- Dikkat ve Konsantrasyon
- Dikkati Yoğunlaştırmak (Bilişsel Beceriler)
- Düşünme Becerileri
- El ve Motor Becerileri
- El – Ayak Koordinasyonu (Psikomotor Beceriler)
- Empati Kurma
- Görsel ve Uzamsal Algı
- Hareketleri Hızlandırmak
- Hızlı Düşünme
- İletişim Becerileri
- İletişim ve Sosyalleşme (Sosyal ve Dil Becerileri)
- İnce Kas Becerileri (Psikomotor)
- İnce Motor Becerileri
- Karar Verme (Bilişsel Beceriler)
- Konsantrasyon (Bilişsel Beceriler)
- Kurallara Uyma (Duyuşsal Beceriler)
- Kuvvet
- Küçük Kas Gelişimi (Psikomotor Beceriler)
- Mantık Yürütme
- Mesafe Algısı
- Odaklanma
- Otokontrol
- Oyuncuların Birbirleriyle Etkileşim Kurması
- Öz Güven (Duyuşsal Beceriler)
- Paylaşım
- Sabır
- Sıralı Düşünme
- Sorumluluk
- Sosyal – Duygusal
- Tahmin Yürütme
- Tepki Hızı (Psikomotor Beceriler) Gelişimi Destekleme
Oyunun Oynanışı
֍ Oyun alanının genelde boyu 100 – 150 metre eni 250 – 500 metre civarında olur ve düz bir saha tercih edilir.
֍ Kız, atın en iyisini seçme hakkına sahiptir ve yanında ya akrabası veya arkadaşı olan bir bayanla beraber yaklaşık 150 metre civarında olan yarış mesafesinde damat adayından 20 – 25 (bazen de 10 – 15) metre önde durur.
֍ Gelin ve damat bu şekilde beklerlerken ailenin saygı gösterdiği kişinin dua etmesinden sonra yarışın başlangıç işareti verilir.
֍ Yarışta atlar dörtnala sürülür ve 150 metrelik mesafeyi kapsayan yarışta; son 20 – 25 metreye varmadan damat adayının kızı yakalaması gerekir.
֍ Eğer bu mesafede erkek kıza yetişirse, at sırtından eğilerek 3 kez kızı öper ve nişan gerçekleşir.
֍ Eğer damat adayı kıza yetişemezse, bu sefer roller değişir ve kız damat adayını ters istikamete (sona doğru) atıyla kovalamaya başlar.
֍ Kız damat adayına yetişirse kamçısıyla istediği sertlikte vurabilir.
֍ Ancak bu durumda nişan gerçekleşmez.
֍ Bazı hallerde damat kızı belirlenen mesafeye varmadan çok çabuk yakalayıp öpebilir, bu durum kız tarafının onuruna dokunur ve bunu gururuna yediremeyip nişandan vazgeçmesine sebep olabilir. Bu duruma çok nadirde olsa rastlanır.
֍ Resmi ve dinî günlerde yapılan kız kuu yarışında da yarışa katılanlar için durum hemen hemen aynıdır.
֍ Yarışa isteyen her kız ve genç katılır yani yarışçıların sayısında bir sınırlama yoktur.
֍ Ancak yarışa katılan kızlar ve erkekler kendi atları ile yarışırlar.
֍ Yarış başlamadan evvel ara mesafesi birbirine bir iki kilometre olan iki yer belirlenir.
֍ Birinci yerde duran atlı genç kendisinin 10 metre önünde duran kızı kovalayarak yakalamaya çalışır.
֍ Daha sonra belirlenen ikinci yerde kıza yetişmesi ve öpmesi gerekir.
֍ Öptükten sonra geri dönerek kendisi kaçmaya başlar.
֍ Bu seferde kız onu kovalayarak yakalamaya çalışır.
֍ Eğer kız genci kovalayıp yetişirse onun kamçısını alır.
֍ Fakat bazı kızlar yakalansa dahi kendini öptürmezler.
֍ Bu durumda delikanlı kalpağı veya eliyle kıza dokunur.
֍ Son 20 – 25 yıldır dokunma usulü daha sık görülmektedir.
֍ Yarışın genel kuralı yarış sonuçlanmadan diğer yarışçıların sahaya girmemeleri ve yarışta kızlara yakalanan erkeklerin altı ay hiçbir yarışmada yarışamamalarıdır.
֍ Bu oyun-yarışın biraz farklı olan başka bir çeşidi daha vardır.
֍ Bu çeşitte seyircilerin karşısında duran atlarına binmiş olarak bekleyen habercilerin arasından bir kız çıkarak ya kendi atı ile veya erkek arkadaşının (sözlüsünün) atı ile kamçısını vurarak ileriye doğru yönelir.
֍ Bu sırada geriye dönmekte olan genç onu kovalamaya başlar.
֍ Eğer dörtnala giden kıza yetişirse onu yakalayarak ya alnından ya da yanağından öper.
֍ Ama kovaladığı kıza yetişemezse seyredenleri kendine güldürür ve bu durum kendisiyle alay edilmesine sebep olur.
֍ Kız da elindeki kamçı ile gence vurur.
֍ Gerek kız gerekse erkek ne kadar yakalamak veya yakalanmamak için birbirlerini aldatsalar da sonunda maksatlarına ulaşırlar.
֍ Ancak günümüzde Kız Kuu sadece Nevruzda yapılan bir yarış olarak yaşatılmaya devam edilmek ve görsel bir şölen olarak görülmektedir.
© Oyun Kütüphanesi, 2020.
Her haklı saklıdır.
