PENÇ KAVIR (BEŞ TAŞ)
Oyun Kökeni: Penç Kavır (Beş Taş), Türkiye (Adıyaman / Aksu köyü) kökenli bir oyundur.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Beş Taş: Türkmenistan
Beş Taş (Lapa): Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü)
Beş Taş (Lastik Top İle): Türkiye (Gaziantep)
Gonggi: Güney Kore
Kallo: Türkiye (Malatya / Yazıhan)
Top Taş: Kırgızistan
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz ve geniş bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 2 kişi ile oynanır)
Amaç: Oyundan tüm oyuncuların ve seyredenlerin eğlenmiş ve mutlu bir şekilde ayrılmış olması.
Terimler:
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Beş adet misket büyüklüğünde Taş
Kurallar: Bu oyun kızlar ve erkekler (6 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– Beş Taş oyunu sayesinde çocuklar kas hareketlerini kullanır. Bu oyun, kas sisteminin gelişmesine fayda sağlar. Bunun yanında oyun, oyunun gerektirdiği hareketlerinin gerçekleştirilmesiyle oyunculara iyi bir dikkat eğitimi de sağlamaktadır.
– Bingöl’de derlenmiş çocuk oyunlarında “Beş Taş” oyununun beşler kısmı “analar aşaması” olarak geçmektedir. Aksu köyünde bu “beşler bölümü ”dür.
– Çorum’da derlenen çocuk oyunlarında “Beş Taş” evde oynanan bir oyundur ve oyunun sonunda herhangi bir puanlama sistemi söz konusu değildir. Aksu köyünde oyunun mekânında bir sınırlandırma bulunmamaktadır ve oyunda puanlama yapılmaktadır.
– Kayseri’de derlenmiş olan “Beş Taş” oyunun sonunda bir ceza söz konusudur. Aksu köyünde oynanan oyunda, oyuncu puan kazanabilmek için oyunun kurallarına göre aşamalarını gerçekleştirir ancak Kayseri’de oynan oyunda bir puanlama sistemi söz konusu değildir. Oyuncu hiçbir taşı avucunda tutamazsa oyun sırası diğer oyuncuya geçer eğer taşları tutabilmişse, tuttuğu taşların adedi kadar karşısındakinin cezası var demektir. Aksu köyünde oynanan oyunda herhangi bir ceza söz konusu değildir.
– Malatya’da “Beş Taş” oyunu iki ayrı kurallar bütünü dâhilinde oynanır. Bunlardan birincisi Anadolu’da yaygın olarak oynanan, taşların önce yere serpilerek birer, ikişer, üçer, dörder olarak alınması ve ardından elin biri köprü yapılarak diğer taşların buradan geçirilmesi, ardından taşların el üstü yapılarak tutulması biçiminde oynanıldığını gördüğümüz oyun biçimidir. Birinci kural çerçevesinde oynanan oyun Aksu köyünde de bu şekilde kabul görür. İkincisinde ise yine oyun aracı olarak beştaş kullanılır. Oyun, Yazıhan köylerinin birçoğunda “Kallo” adıyla da oynanır. Oyunda yapılan hareketlerin “Cap, Hılaflık, Fidon” gibi değişik adları vardır. Oyunun oynanış biçimi birinci oynanış biçiminden bu adlandırmalarla ayrılır. Aksu köyünde oynanan oyunda yapılan hareketlerin herhangi bir adlandırması yoktur.
Oyunun Oynanışı
֍ Öncelikle oyun için gerekli olan taşlar aranır.
֍ Doğal ortamda, misket büyüklüğündeki taşlar seçilir.
֍ Taşların seçilmesinden sonra oyuncular belirlenir.
֍ Bu oyunu oynamak için oyuncularda herhangi bir özellik aranmaz.
֍ Oyuna ilk başlayacak kişi taşları avuç içinden havaya doğru atar, daha sonra havaya attığı bu taşları elinin üstünde tutmaya çalışır.
֍ Kim elinin üstünde daha çok taşı tutmayı başarırsa oyuna ilk o oyuncu başlar.
֍ Beş tane taş avuç içinden birbirine çok yakın olmayacak şekilde yere atılır.
֍ Oyuncu yerden istediği bir taşı alır.
֍ Bu taşa “ellik taşı” denir.
֍ Oyuncu ellik taşını havaya atar ve aynı anda yerden aldığı taşlarla beraber havaya atmış olduğu taşı tek elinde tutmaya çalışır, böylece birinci aşamayı bitirmiş olur.
֍ Eğer taşları oyuncu oyun sırasında düşürürse sıra diğer oyuncuya geçer.
֍ İkinci aşamada yine taşlar aynı şekilde oyuncu tarafından yere atılır.
֍ Oyuncu ellik taşını alır.
֍ Bu sefer oyuncu taşları ikişer ikişer toplar.
֍ Üçüncü aşamada da aynı şekilde taşları yere atar ve ellik taşını seçer.
֍ Oyuncu önce üç taşı daha sonra kalan bir taşı yerden toplar.
֍ Dördüncü aşamada ellik taşını oyuncu parmakları arasında tutar.
֍ Kalan dört taş da oyuncunun avuç içindedir.
֍ Oyuncu ellik taşını havaya atar ve o sırada avuç içindeki taşlarını yere bırakır.
֍ Hemen ardından oyuncu ellik taşını yere düşmeden tutar.
֍ Sonra oyuncu ellik taşını tekrardan havaya atar ve bu sefer yere bıraktığı taşları toplar.
֍ Beşinci bölümde oyun biraz daha zorlaşır.
֍ Oyunda taşlar yere atılır, oyuncu bir ellik taşı seçer.
֍ Oyuncu sol elinin başparmağı ile işaret parmağının uçları yere gelecek şekilde bir köprü oluşturur.
֍ Sonra taşları bu köprü içinden geçirmesi gerekir.
֍ Bu esnada taşların birbirine değmemesi şartı vardır, taşların birbirine değmesi halinde oyun sırası bir sonraki oyuncuya geçer.
֍ Son olarak oyuncu, puan almak için taşları havaya atar ve elinin üstünde tutmaya çalışılır.
֍ Oyuncu havaya atılan taşları elinin tersiyle tutup tekrar havaya atar, atılan taşlar avuç içine toplanır.
֍ Avuç içinde en az üç taş tutma şartı vardır.
֍ Oyunda taşlar sırasıyla şu puan sistemine göre hesaplanmaktadır:
3 taş: 6 puan
4 taş: 8 puan
5 taş: 10 puan
֍ En çok puanı alan oyuncu, oyunun kazanı olur.
֍ Oyun aynı şekilde devam edip gider.
