BEYGE
VERSİYON 2
Oyun Kökeni: Beyge – Versiyon 2, Kırgız Türkleri kökenli bir oyundur.
Beyge yarışı Türk halkları arasında (Özbek, Kırgız, Tatar, Altay, Kazak vs.) en eski ve en popüler at yarışlarından biri olarak kabul edilmektedir.
Beyge’nin Kazak Türkçesinde iki manası vardır.
– Birincisi at yarışı
– İkincisi ise ödüldür.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Alaman Beyge: Kırgız Türkleri
Kunan Beyge: Kırgız Türkleri
Uşkır Beyge: Kırgız Türkleri
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz, geniş ve toprak bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 8 kişi ile oynanır)
Amaç: Amaç tüm oyuncular / yarışmacılardan önce hedefe varmaktır.
Terimler:
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Oyun Sahası, her oyuncu için birer adet At.
Saha Ölçüleri: Oyunun / Yarışın çeşidine göre değişkenlik göstermektedir.
Kurallar: Bu oyun kızlar ve erkekler (yetişkin) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– Amaç hedefe önce varmaktır.
– Beyge günümüze kadar anlamını ve maksadını koruyan sporlardan biridir.
– Yarışı düzenleyenler her köyün kendine has özelliklerini dikkate alarak ata binilecek yeri belirler.
– Ata binecek yarışçıların yaşlarının, ağırlıklarının birbirlerine denk olması gerekir.
Beyge – Versiyon 2 oyunu kazanımları:
- Akıl Yürütme Becerileri
- Algılama Becerisi
- Bağlamsal Düşünme
- Bir Hareketi Sürdürme (Psikomotor Beceriler)
- Büyük Kas Gelişimi (Fiziksel Beceriler)
- Çeviklik
- Denge (Psikomotor Beceriler)
- Diğer Oyuncuların Duygularını Anlama
- Dikkat ve Konsantrasyon
- Dikkati Yoğunlaştırmak (Bilişsel Beceriler)
- Düşünme Becerileri
- El ve Motor Becerileri
- El – Ayak Koordinasyonu (Psikomotor Beceriler)
- Empati Kurma
- Eş Güdüm (Koordinasyon)
- Gelişim Desteği
- Görsel ve Uzamsal Algı
- Hareketleri Hızlandırmak
- Hızlı Düşünme
- İletişim Becerileri
- İletişim ve Sosyalleşme (Sosyal ve Dil Becerileri)
- İnce Kas Becerileri (Psikomotor)
- İnce Motor Becerileri
- Karar Verme (Bilişsel Beceriler)
- Konsantrasyon (Bilişsel Beceriler)
- Kurallara Uyma (Duyuşsal Beceriler)
- Kuvvet
- Küçük Kas Gelişimi (Psikomotor Beceriler)
- Mantık Yürütme
- Mesafe Algısı
- Odaklanma
- Otokontrol
- Oyuncuların Birbirleriyle Etkileşim Kurması
- Öz Güven (Duyuşsal Beceriler)
- Sabır
- Sıralı Düşünme
- Tahmin Yürütme
- Tepki Hızı (Psikomotor Beceriler) Gelişimi Destekleme
Oyunun Oynanışı
֍ Beyge’nin üç çeşidi vardır.
– Alaman Beyge
– Kunan Beyge
– Uşkır Beyge
֍ Bu üç çeşit arasındaki fark hepsinde koşulan mesafenin farklı olmasıdır.
֍ Bunların içerisinde en önemli çeşit hiç şüphe yok ki Alaman Beyge’dir.
֍ Bunun da sebebi koşulan en uzun mesafenin bu yarışta olmasıdır.
– Beyge: 5 – 15 kilometre
– Alaman Beyge: 25 – 50 kilometre
– Kunan Beyge: 7 kilometre
– Uşkır Beyge: 2400 metredir.
֍ Bunlar arasında Beyge ve Alaman Beyge engebeli arazide yapılır ve atlar dörtnala koşturulur.
֍ Kazak halkı arasında Beyge ile Alaman Beyge yarışı sebatlılık, dayanaklılık, yüreklilik, bahadırlık, cesaret ve zekiliği öğreten en önemli yarış ve spor oyunu olarak görülmektedir.
֍ Bu yüzdendir ki Kazakistan’da bu mükemmel yarışı devam ettirebilmek için bütün şartlar hazırlanmıştır.
֍ Öyle ki bu yarışta yarışmak üzere binek atlar yetiştiren pek çok yerler var.
֍ Bu oyun sadece açık bir alanda veya hipodrumlarda oynanmaz aynı zamanda yukarıda da belirttiğimiz gibi dereli tepeli yani engebeli arazide de oynanır.
֍ Engebeli arazide oynanması Kazak halkı arasında özellikle tercih edilir.
֍ Alaman Beyge yarışına katılanların yumuşak bir alanda 10 ila 20 adımlık bir mesafeyi yürüyerek geçmeleri gerekir. Bu yarışa kızlar da katılırlar.
֍ Toplanan yarışçılar yarış için çizilen çizgi boyunca durup yarışı yöneten yöneticinin işareti ile hepsi bir anda bu çizgiden çıkarak dörtnala koşarlar.
֍ Yarış 5 ile 10 km arasında yapılır.
֍ Yarışın sonunu belirleyen çizgiye gelen atlı galip kabul edilir ve ödülünü alır.
֍ Bu yarışın birde 3 – 5 yaya ile bir grup atlı insanın katıldığı bir çeşidi daha vardır.
֍ Bu çeşitte yarış sahası yeşil bir alan olarak belirlenir.
֍ Oyun kurucusu ve yürütücüsü olan kişinin emriyle 20 – 30 adımlık veya metrelik bir alan belirlenir.
֍ Belirlenin alanın ortasına yarışa katılan 3-5 yaya ile bir grup atlı genç çıkar.
֍ Yaya yarışçıların maksatları at üstünde oturan adamları yere düşürmektir.
֍ Yarışın tek şartı yayadan kaçan atın belirlenen alanın yani çizilen çemberin dışına çıkmasıdır.
֍ Oyunu yöneten kişi yayalara atlarını tekrar geri döndürmeleri için 10 – 15 dakika verir.
֍ Bu süre sonunda oyuna gençlerin bir sonraki grubu çıkar.
֍ Yayaların adına atlara dokunulamaz.
֍ Sadece onun kendisinin atı geri döndürüp alması gerekir.
֍ Bu yarış yarışçının ustalığını göstermesi açısından büyük bir önem taşır zira yarışçı uygulayacağı taktikle maharetini ortaya koyar.
֍ Yarışa hem güçlü, kuvvetli hem de hızlı, süratli atlı-yarışçıların hepsinin birlikte katılması sonucu zorlaştırdığı gibi yarışın galibi de zorlaşır.
֍ Bu oyunda en önemli taktik savaşı yapan usta kazanır.
֍ Beygenin olmazsa olmazı doludizgin dörtnala giden atların olmasıdır.
֍ Yarış için kim daha önce antrenman yapmış ve yarışın önemini ve maksadını iyi anlayıp kavramışsa zaferi o kazanır.
֍ Kazak Türkleri bu yarışın yaşanılan hayat tarzına yani çiftçilik hayatına ve atın terbiyesine büyük katkı sağladığı görüşündedirler.
֍ Zira yarışa katılacak at önceden seçilir ve uzun bir süre eğitime tâbi tutulur.
֍ Bu süre içerisinde hayvan yetiştiricisi veya bir seyisin yönetiminde at daha küçük yaşta yani tay iken alınarak yetiştirilir.
֍ At ve onu kullanacak genç, seyisin idaresinde her gün antrenman yapar.
֍ Genç at’a at’da gence alıştırılır.
֍ Genç bir süre sonra atını çok iyi tanır ve neyi nasıl yapacağını veya yapamayacağını öğrenir ve yarışa tam hazır hâle gelir.
֍ Böylece yarışçı uzun bir süre sonunda hem sabrı hem de emeğin ne demek olduğunu öğrenir.
֍ Beyge günümüze kadar anlamını ve maksadını koruyan sporlardan biridir.
֍ Yarışı düzenleyenler her köyün kendine has özelliklerini dikkate alarak ata binilecek yeri belirler.
֍ Ata binecek yarışçıların yaşlarının, ağırlıklarının birbirlerine denk olması gerekir.
֍ Beyge atlarını bulundukları yerden alarak belirtilen yere götüren insana Aydauşı denilmektedir.
֍ Atlar belirtilen yere geldiklerinde at aydauşı onları sıraya dizerek işaret vermesinden sonra yarış başlar.
֍ Beyge belki at yarışları içerisinde katılımcısının en fazla olduğu yarış çeşididir.
֍ Zira katılan atlıların sayısı 100 ve daha fazladır.
© Oyun Kütüphanesi, 2020.
Her haklı saklıdır.
