ÇİĞDEM EĞLENCESİ
Oyun Kökeni: Çiğdem Eğlencesi, Türkiye (Çorum) kökenli bir oyundur.
Çiğdem; baharın müjdecisi olan ve kırlarda ilk önce açan çiçektir.
Soğan köklü, ince uzun boru gövdeli, uç kısmında sarı, beyaz, eflatun taç yaprakları hafif kokuludur.
Çiğdem eğlencesinin tarihini M.Ö. 2000 – 3000 yıllarına kadar götüren araştırmalara rastlamak mümkündür.
Özellikle Hititliler ile ilgili çevremizde yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında ele geçen belgelerde çiğdem çiçeğinin bahar şenliği içinde dini tören unsuru olduğuna ait veriler ortaya konuluyor.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Oyunun Oynadığı Yer: Kapalı Alan
Oyun Türü: Oda Oyunu
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 6 kişi ile oynanır)
Amaç: Oyundan tüm oyuncuların ve seyredenlerin eğlenmiş ve mutlu bir şekilde ayrılmış olması.
Terimler:
Aş: Bulgur Pilavı
Kuşburnu Pervedesi: Kuşburnu kozalarının toplandıktan sonra eriyik haline getirilip dikenleri elekten ve tülbentten geçirilir. Salça kaynatır gibi pekmez veya şeker katılarak pişirilip koyu marmelat yapılmışına denir. Çorumlular domates salçasına, “domates pervedesi”de derler.
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Yeteri miktarda (bu miktar oyun başında oyuncular tarafından belirlenir) kök soğanıyla birlikte Çiğdem.
Kurallar: Bu oyun kızlar ve erkekler (8 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– Çiğdem Eğlencesi oyunu en az 6 kişi ile oynanır.
– Oyun ne kadar kalabalık oyuncu ile oynanırsa o kadar keyifli ve eğlenceli olur.
– Çiğdem Eğlencesi oyunu çocuklar tarafından oynanmasına rağmen belli noktalarda ebeveynler oyuna dahil olmaktadırlar.
Çiğdem Eğlencesi oyunu kazanımları:
- Akıl Yürütme Becerileri
- Bağlamsal Düşünme
- Başarıyı Tebrik
- Bir Hareketi Sürdürme (Psikomotor Beceriler)
- Diğer Oyuncuların Duygularını Anlama
- Dikkat ve Konsantrasyon
- Dikkati Yoğunlaştırmak (Bilişsel Beceriler)
- Düşünme Becerileri
- Görsel ve Uzamsal Algı
- Hızlı Düşünme
- Karar Verme (Bilişsel Beceriler)
- Konsantrasyon (Bilişsel Beceriler)
- Kurallara Uyma (Duyuşsal Beceriler)
- Mantık Yürütme
- Odaklanma
- Otokontrol
- Oyuncuların Birbirleriyle Etkileşim Kurması
- Öz Güven (Duyuşsal Beceriler)
- Sıralı Düşünme
- Tepki Hızı (Psikomotor Beceriler) Gelişimi Destekleme
Oyunun Oynanışı
֍ Şubat, Mart ayları içerisinde bir sokağın akran çocukları, yanlarına bir büyüklerini alarak çiğdemlik olarak bilinen kırsal bölgelere giderek kentte iken hazırlayıp taşıdıkları “kazkıç” adı verilen kazıklarını çiğdemin kök kısmına ulaşacak şekilde toprağa batırarak çiğdemi kök soğanıyla birlikte çıkarırlar.
֍ Bu şekilde sökülen çiğdemlerin rüzgârdan ve susuzluktan bozulmaması için avuç içinde taşınabilecek büyüklükteki nemli tarla toprağına kök kısmından bastırırlar.
֍ Islak toprak, çiğdemlerin demet yapılmasını ve taşınmasını kolaylaştırır.
֍ Yeteri kadar çiğdem toplayan çocuklar çevredeki en yakın iğde ağacından çiğdemlerini takıp süsleyecekleri taşıyabilecekleri büyüklükte bir dal kesip kente dönerler.
֍ İşleri erken bitmiş ise aynı gün çiğdem gezilir.
֍ Eğer kırda fazla vakit kaybedilmişse ertesi gün çiğdem gezmeye çıkılır.
֍ Çiğdem gezmeye çıkmadan önce eldeki iğde dalının her bir dikenine birer ikişer çiğdemler takılarak süslenir.
֍ Elde gezdirilecek dal sevimli bir çiğdem ağacına dönmüştür.
֍ Kapı kapı bütün komşular gezilir. Her kapı önünde durulur.
֍ Bütün çocuklar hep bir ağızdan çiğdem şarkılarını söylerler.
“Çiğdem çiğdem çiçeği
Alaca bulaca saçağı
Dam üstünde boyunduruk
Dura dura yorulduk
Verenin oğlu olsun
Vermeyenin kara taşa.lı kedisi ölsün!“
֍ Bu şarkı sesine ev sahibi hemen kapısını açar.
֍ Şarkı sözleri bitinceye kadar bekler.
֍ Çocuklar kapıyı açana bir iki çiğdem armağan ederler.
֍ Çocukların armağan getirdiği bu taze çiğdemleri eline alan da şu sözlerle çiğdem karşılaması yapar.
“Sarı çiğdem, ak çiğdem.
Sen beni gördün, ben seni gördüm.
Hoş geldin safa geldin!”
֍ Bu sözleri söylerken çiğdem çiçekleri gözlere ve yüze sürülür sonra öpülür.
֍ Ev sahibi, çocukların bu bahar müjdesi çiğdemlerine karşılık şu hediyelerden birini veya ikisini verir.
֍ Pişirilecek çiğdem pilavı için bulgur, yağ, odun, pekmez, kuşburnu pervedesi, yoğurt.
֍ Toplanan odunları taşıyıcılar, hemen çiğdem aşı pişirmeyi kabul eden komşu teyzenin evine götürürler.
֍ Bulgur bir torbaya, yağ bir kaba toplanır.
֍ Pekmez, kuşburnu pervedesi, veren evin kabıyla alınır ve derhal aş evine götürülüp boşaltılır, kap ev sahibine iade edilir. Yeteri kadar bulgur toplanınca bulgur taşıyan çocuk da yükünü boşaltır döner.
֍ Çiğdem şarkısı söylenerek kapıların dolaşılması devam eder.
֍ Gezilecek komşular tamamlanınca aş pişen eve her çocuk kendi evinden bir kaşık alarak gelir.
֍ Aş pişinceye kadar dinlenilir. Yer sofraları kurulur.
֍ Büyük geniş kaplar içinde bulgur pilavı servisi başlar.
֍ Yoğurttan ayran yapılmıştır.
֍ Kuşburnu pervedesinden çalkama şerbet.
֍ Pekmez tabaklar içinde sofraya konulmuştur.
֍ Çiğdem aşı ekmeksiz yenir.
֍ Zira çocukları ekmeksiz doyuracak kadar çok, aş (bulgur pilavı) pişirilmiştir.
֍ Bütün bir sokağın çocukları çoğu zaman bir odaya ve bir sofraya sığmazlar.
֍ İki odada kurulan yer sofralarında bütün çocuklar aynı zaman içinde zevkle güle oynaya, biraz da döke saça çiğdem pilavlarını yerler.
֍ Çocuklar her yerde, her durumda oyun çıkartmayı severler.
֍ Sofrada çıkarılan oyun ise, yemeğe kendini kaptırmış olanların ceketlerinin, entarilerinin ceplerine pilav doldurmaktır.
֍ Çiğdem aşı pişiren ev sahipleri, çocukların yaramazlıklarını hoş görecek ve çiğdem malzemelerinden arta kalanı mutfağında kullanacak gönüllülükte olurlar.
֍ Çocuklar çiğdem aşlarını pişiren ev sahibine teşekkür ederek ayrılırlar.
֍ Cebinde bulgur pilavı olanlar dışarı çıkınca sıkıştırılır.
- “ Ayıp değil mi? Çatlayıncaya kadar yedin, bir de cebine doldurmuşsun!”
֍ Cebine bir şey koymamış olan çocuk kendinden emin, “Kim ben mi?” derken elini cebine atınca kıpkırmızı kesilir.
֍ Ne söyleyeceğini şaşırır.
- “Ben koymadım! Ben koymadım!” diye çırpınır ama, olan olmuştur bir kere.
֍ Cep yağ olmuştur, arkadaşları arasında küçük düşmüştür.
֍ Bu yağlı şakanın acısı, ancak bir daha yenecek çiğdem aşında çıkarılacaktır.
© Oyun Kütüphanesi, 2020.
Her haklı saklıdır.
