ÇİĞİT DÜDÜK
Oyun Kökeni: Çiğit Düdük, Türkiye (Çorum) kökenli bir oyundur.
Çiğit Düdük oyununun tarihi gelişimi hakkında ayrıntılı bilgi bulunmamakla birlikte oyunun çıkışında atık yönetiminin etkili olduğunu söylemek mümkündür. Başka bir ifadeyle, konar göçer kültürde kullanılan her bir ürünün başka bir alanda işlevsel kullanımı düşüncesi – aşık oyunu gibi – bu oyunun ortaya çıkışında etkili olma ihtimali vardır. Çiğit Düdük oyununun temel oyun aracı kayısı çekirdeği ve yere kazılan bir adet çukurdur. Oyun, açık alanda icra edilmekte olup gündüz vakitlerinde ve yaz mevsiminde oynanmaktadır. Kız ve erkekler tarafından oynanan oyunda kişi sayısının sınırı yoktur. Kayısı çekirdeklerinin açılan çukura sokulmaya çalışıldığı oyunda her bir oyuncu bireysel olarak mücadele eder.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz ve toprak bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 3 kişi ile oynanır)
Amaç: Kayısı çekirdeklerinin hazırlanan çukura isabet ettirilmesini amaçlayan oyunda belirlenen sayıdaki tüm çekirdekleri çukura başarılı bir şekilde sokan oyuncu tüm çekirdeklerin sahibi ve oyunun galibi olmak.
Terimler:
Çiğit¹: Çorum ve yöresinde kayısı çekirdeğine verilen ad.
Çiğit²: Cığıt, Cigit, Çiğit, Çivit, Ciyirt, Çeğirdek, Çığıt, Çiğit, Çiğid, Çiğirdek, Çiğirt, Çiit adları için “Çekirdek” karşılığı da verilmektedir.
Çiğit³: Sivas ve çevresinde “Çiğit” için “Kuru Fasulye” karşılığı da kullanıldığı bilinmektedir.
Emen: Oyun alanının ortasına yerleştirilen ortalama 15 x 15 cm ölçülerinde bulunan Taşa verilen ad.
Emmen: Çukur, kuyu.
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Her oyuncu için eşit miktarda Çiğit¹.
Çiğit Düdük oyununun temel oyun aracı kayısı çekirdeğidir. Oyunun hazırlık aşamasında ilk olarak kayısı çekirdekleri kurutulur. Ardından düz bir yere, çoğunlukla duvar dibine, yörede emen denilen bir avuç büyüklüğünde çukur açılarak oyun yeri hazırlanmış olur.
Kurallar: Bu oyun kızlar ve erkekler (8 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– Çiğit Düdük oyunu en az 3 kişi ile oynanır.
– Oyun ne kadar kalabalık oyuncu ile oynanırsa o kadar keyifli ve eğlenceli olur.
– Kayısı çekirdeğinden yapılır.
– Çiğit oyunu, evlerde tüketilen kayısı çekirdekleri kurutulur.
– Kayısı çekirdeğinin iki tombul yüzleri yumuşak bir taş üzerine sürtülerek düzgünleştirilir.
– Çekirdek taşa sürtülürken ara ara taşa su serpilir.
– Sürtülen çekirdeğin incelen kabuğu en dolgun yerinden delinir.
– Bu delikten iğne ucu ile içteki çekirdek parça parça çekilir.
– Temiz su ile tekrar yıkanan çekirdek dudakla diş arasına konur.
– Üflenince öter.
– Kayısı çekirdeklerinden düdük yapmak zahmetlidir. Bu bakımdan Çiğit Düdük, başlangıçta yetişkinler tarafından yapılır ve sonradan çocuklara öğretilir. Kayısı çekirdeğinden düdük yapımını öğrenen çocuklar, bu oyun aletini kendileri yapabilirler. Oyun bu bağlamda çocukların el becerilerinin gelişmesinde kazanım sağlamaktadır.
– Çekirdekten, ağaç çubuklarından düdük, kağıttan fener veya uçurtma yapmak oyuncuların el becerilerini geliştirmelerine, sabır gücü kazanmalarına ve kendi oyuncaklarını kendilerinin yapmış olmalarından dolayı özgüven ve yaratıcılık kazanmalarına yol açar.
– Oyunun sadece Çorum’da oynanan varyantı tespit edilmiştir. Bu bakımdan Anadolu’da yaygın olarak oynanmış bir oyun olduğunu söylemek mümkün değildir.
Çiğit Düdük oyunu kazanımları:
- Akıl Yürütme Becerileri
- Bağlamsal Düşünme
- Başarıyı Tebrik
- Bir Hareketi Sürdürme (Psikomotor Beceriler)
- Çeviklik
- Denge (Psikomotor Beceriler)
- Diğer Oyuncuların Duygularını Anlama
- Dikkat ve Konsantrasyon
- Dikkati Yoğunlaştırmak (Bilişsel Beceriler)
- Düşünme Becerileri
- El ve Motor Becerileri
- El – Ayak Koordinasyonu (Psikomotor Beceriler)
- Görsel ve Uzamsal Algı
- Hızlı Düşünme
- Karar Verme (Bilişsel Beceriler)
- Konsantrasyon (Bilişsel Beceriler)
- Kurallara Uyma (Duyuşsal Beceriler)
- Küçük Kas Gelişimi (Psikomotor Beceriler)
- Mantık Yürütme
- Mesafe Algısı
- Odaklanma
- Otokontrol
- Oyuncuların Birbirleriyle Etkileşim Kurması
- Öz Güven (Duyuşsal Beceriler)
- Sıralı Düşünme
- Tepki Hızı (Psikomotor Beceriler) Gelişimi Destekleme
Oyunun Oynanışı
֍ Oyuncular daha önceden belirlenen oyun alanında toplanırlar.
֍ Daha sonra oyuncular arasında gönüllülük esasıyla veya Sayışma Tekerlemesi yöntemi ya da kura çekme yöntemi ile oyuna başlayacak oyuncu seçilir.
֍ Oyunda başlayan oyuncunun seçiminde kullanılan yöntemin aynısı yapılarak bu sefer diğer oyuncuların oyunu oynama sırası belirlenir.
֍ Oyuncuların kazandıkları sıralamaya göre oyuncular atış sırasına girerler.
֍ Oyuncular tarafından oyun alanında belirlenen bölgeye bir avuç büyüklüğünde “Emen” açılır.
֍ Çoğunluk emen açılan yer duvar dipleri olur.
֍ Oyuncular belirli bir mesafeden bu emene belirledikleri sayıda çekirdekleri topluca atarlar.
֍ Bu atışta önemli olan çok sayıda çekirdeğin emene düşmesini sağlamaktır.
֍ En çok sayıda çekirdeği emene düşürmüş olan oyuncu emen dışında kalmış olan çekirdekleri birer birer parmak ucu darbesiyle üç defa vurarak emene sokar.
֍ Üç hakta bir çekirdeği emene sokamayan oyuncu oyun hakkını sıradaki diğer oyuncuya bırakır.
֍ En son çekirdeği emene sokan oyuncu bütün çekirdeklerin sahibi olur.
֍ Oyunun sonunda kazanan ve kaybedenin belirlenmesi, çukura başarılı bir şekilde sokulan çekirdeklere bağlıdır.
֍ Kayısı çekirdeklerinin hazırlanan çukura isabet ettirilmesini amaçlayan oyunda belirlenen sayıdaki tüm çekirdekleri çukura başarılı bir şekilde sokan oyuncu tüm çekirdeklerin sahibi ve oyunun galibi olur.
֍ Oyun bu döngü ile aynı şekilde devam edip gider.
© Oyun Kütüphanesi, 2020.
Her haklı saklıdır.
